नेपाल–भारत महिला फुटबल सेमिफाइनलः जितको गर्व र प्रविधि अभावका गम्भीर चुनौतीहरू

२७ अक्टोबर २०२४ मा काठमाडौँको दशरथ रंगशालामा भएको नेपाल–भारत महिला फुटबल सेमिफाइनलले नेपाललाई ऐतिहासिक सफलता दिलाएको छ। निर्धारित समयसम्म १–१ को बराबरीमा सकिएको खेलमा नेपालले पेनाल्टी शूटआउटमा ४–२ को जित निकाल्दै साफ च्याम्पियनसिपको उपाधि नजिक पुगेको छ। खेलको महत्त्व केवल खेलकुदमा मात्र सीमित रहेन, यसले क्षेत्रीय कूटनीति, प्रविधि अभाव, र व्यवस्थापकीय समस्याहरूलाई पनि उजागर ग¥यो।

खेल र कूटनीतिक प्रतिस्पर्धा

नेपाल र भारतबीचको यो खेलले केवल खेल मैदानमा प्रतिस्पर्धा मात्र होइन, दुई देशबीचको राजनीतिक र कूटनीतिक सम्बन्धलाई पनि प्रतिविम्बित ग¥यो। भारतले पाँच पटक उपाधि जितिसकेको इतिहास भएको भए पनि नेपालले पछिल्ला वर्षहरूमा आफ्नो प्रदर्शनमा सुधार गर्दै क्षेत्रीय प्रभुत्वलाई चुनौती दिने संकेत दिएको छ। नेपालका समर्थकहरूको व्यापक उपस्थितिले खेलमा भावनात्मक ऊर्जा थप्यो, जसले खेलाडीहरूलाई उत्साह र दबाब दुवै प्रदान ग¥यो।

नेपाल–भारत महिला फुटबल सेमिफाइनलमा भुटानी रेफ्रीको नियुक्ति निष्पक्षता सुनिश्चित गर्ने प्रयास भए तापनि भुटानको भारतसँगको नजिकको कूटनीतिक सम्बन्धले प्रश्नहरू खडा गरेको छ। भुटानको विदेश नीति भारतप्रति झुकेको मानिन्छ, र यस्तो पृष्ठभूमिमा भुटानी रेफ्रीको उपस्थिति भारतको पक्षमा प्राकृतिक झुकाव हुन सक्ने आशंका पैदा गर्छ। भारतले भुटानलाई लामो समयदेखि आर्थिक र सुरक्षा सहयोग गर्दै आएको हुँदा, नेपालजस्ता राष्ट्रहरूले रेफ्रीको निर्णयप्रति शंका गर्न सक्ने सम्भावना रहन्छ। खेलकुदमा निष्पक्षता कायम राख्न तटस्थ राष्ट्रका रेफ्रीहरूलाई प्राथमिकता दिनु आवश्यक देखिन्छ, ताकि प्रतियोगिताहरू विवादरहित र पारदर्शी रहून्।

प्रविधिको अभाव र त्यसले पारेको असर

खेल सञ्चालनका क्रममा महत्वपूर्ण प्रविधिहरूको अभावले रेफ्री निर्णयहरू विवादास्पद बन्ने जोखिम बढायो। VAR -Video Assistant Referee र गोल–लाइन टेक्नोलोजी GLT जस्ता अत्यावश्यक उपकरणहरूको अनुपस्थितिले निर्णायक क्षणहरूमा मानव त्रुटिको सम्भावना बढाएको देखियो। रेफ्री अञ्जना राईले प्रशस्त अनुभव बटुलेकी भए तापनि प्रविधिको सहयोग विना पेनाल्टी, फाउलका जटिल निर्णयहरू लिँदा चनाखो रहनुपर्ने चुनौती थियो।

अन्य प्रतियोगिताहरूमा प्रविधिको प्रयोग

कप अमेरिका र एएफसी एशियन कप जस्ता प्रतियोगिताहरूले VAR, GLT, र इलेक्ट्रोनिक परफर्मेन्स एन्ड ट्र्याकिङ सिस्टम (भ्एत्क्) को प्रयोग गर्दै खेललाई निष्पक्ष र व्यवस्थित बनाउन योगदान पु¥याएका छन्। यस्ता प्रविधिहरूले रेफ्री र प्रशिक्षकलाई तत्कालीन स्थिति विश्लेषण गर्न सहयोग पु¥याउँछन्, जसले खेलाडीहरूको प्रदर्शन सुधार्न र खेल सञ्चालनलाई पारदर्शी बनाउन मद्दत गर्दछ।

समय व्यवस्थापन र अन्य व्यवस्थापकिय समस्याहरू

स्मार्ट घडीहरू र डिजिटल सब्स्टिट्युसन बोर्ड जस्ता प्रविधिहरूले समय व्यवस्थापन र खेल सञ्चालनलाई थप सहज र पारदर्शी बनाउँछन्। यी उपकरणहरूले खेलाडी र समर्थकलाई खेलको प्रगतिबारे स्पष्ट जानकारी दिन्छन्, जुन साफ प्रतियोगिताहरूमा अभाव महसुस गरिएको छ। यस्ता प्रविधिहरूको अनुपस्थितिले समयसम्बन्धी विवादहरू सिर्जना गर्न सक्छ र खेलको गुणस्तर घटाउन सक्छ।

भविष्यका लागि सुधारका उपायहरू

नेपालको यो जित केवल खेलकुदमा मात्र महत्वपूर्ण छैन; यसले साफ जस्ता प्रतियोगिताहरूमा प्रविधिको अभावका गम्भीर समस्या उजागर गरेको छ। भविष्यका प्रतियोगिताहरूमा VAR / GLT जस्ता प्रविधिको अनिवार्य प्रयोग गर्दै क्षेत्रीय प्रतियोगिताहरूलाई सुधार गर्न आवश्यक छ। यस्ता सुधारले खेललाई निष्पक्ष र उच्च गुणस्तरको बनाउँदै अन्तर्राष्ट्रिय स्तरसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम बनाउँछ।